Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri, Eylül 2021
3 Eylül 2021
SPM’ye göre Temmuz-2021’de tarım dışı işsizlik oranı sabit kalarak yüzde 12,1 olarak gerçekleşebilir
-SPM: “TEMMUZ-2021 AYINDA İŞSİZLİK ORANININ HAZİRANA GÖRE 0,3 PUAN AZALARAK YÜZDE 10,1 SEVİYESİNE İNECEĞİNİ TAHMİN EDİYORUZ”
-“1 TEMMUZ’DA KISITLAMALAR KALDIRILDI VE ‘YENİ NORMAL’E DÖNÜŞ BAŞLADI”
-“EKONOMİDE CANLANMANIN GÖSTERGESİ OLAN İHRACAT, HAMMADDE VE YATIRIM MALI İTHALATINDA DA ARTIŞLAR GÖRÜLDÜ”
-“İŞTEN ÇIKARMA YASAKLARININ KALKMASININ İŞSİZ SAYISINI ARTIRMASINI, EKONOMİK CANLANMANIN İSE AZALTMASINI BEKLİYORUZ”
-“DAR KAPSAMLI İŞSİZLİK ORANINDA HANGİ ETKİNİN BASKIN OLACAĞINI ÖNGÖRMEK İSE OLDUKÇA GÜÇ”
İşgücü piyasaları göstergelerine dair isabetli tahminleri ile tanınan Sosyal Politikalar Araştırma Merkezi (SPM), Temmuz-2021 ayında işsizlik oranının Haziran ayına göre 0,3 puan azalarak yüzde 10,1 olarak gerçekleşeceğini tahmin etti.
SPM, tarım dışı işsizlik oranının da sabit kalarak yüzde 12,1 olarak gerçekleşeceğini öngörürken; mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı işsizlik oranının 0,4 puan azalarak yüzde 11,9 olarak gerçekleşeceğini hesapladı. İstihdam oranının 0,2 puan artışla yüzde 46,1 seviyesine ulaşacağını bildiren SPM, Temmuz-2021 ayında sanayi istihdamının ise ufak bir azalmayla 6 milyon 41 bin kişi düzeyine inmesini bekliyor. TÜİK, Temmuz-2021 ayına ait işgücü istatistiklerini 10 Eylül 2021-Cuma günü ilan edecek.
Temmuz başı itibarıyla kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarma yasağına son verildi
SPM’nin Eylül-2021 “Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri” çalışmasının sonuç bölümünde; Temmuz-2021 itibarıyla ‘yeninormal’e dönüşün başladığı, pandemiye bağlı olarak gelen kısıtlamaların kaldırıldığı anımsatılarak, aynı tarihte kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarmaların yasaklanması gibi önlemlere son verildiği kaydedildi.
Ekonomik göstergelerde bir iyileşmenin söz konusu olduğu ve 2021-Haziran ayında ihracatın yüzde 20,1, ham madde ithalatının yüzde 7,5, yatırım malı ithalatının (taşımacılık hariç) da yüzde 10,7 oranında arttığı bildirildi. Tüm bu gelişmelerden ekonomik canlanmanın işsizlik oranlarını azaltıcı yönde etkisi olmasını, işten çıkarma yasaklarının sona ermesinin ise işsiz sayısını arttırmasını bekledikleri anlatılan SPM çalışmasında, “Özellikle dar kapsamlı işsizlik oranında hangi etkinin baskın olacağını öngörmek ise oldukça güç” denildi.
Fiilen ‘işi olmayan’ bireylerin resmi tanımlara göre ‘işsiz’ kapsamına girmemesinden ötürü işgücü piyasalarındaki ‘gerçek’ tablonun geleneksel oranlara ne kadar yansıdığını görmek için (geleneksel göstergelere ek olarak) işgücü piyasalarındaki gelişmelerin daha sağlıklı okunmasına yardımcı olacak alternatif göstergelere ihtiyacın daha da güçlü biçimde devam ettiği belirtilen SPM çalışmasında,“Dolayısıyla SPM bültenlerinde düzenli olarak yayınladığımız Eğreti Olmayan İstihdam Oranı (EOİO) göstergesinin ayrıca önem kazandığının altını bir kez daha çiziyoruz” değerlendirmesine yer verildi.
Sağlam işlerde çalışanların payını gösteren EOİO, bu Haziran ayında geçen yıla göre 3 puan iyileşti
EOİO’nun seyrinin, Türkiye işgücü piyasasında pandemiden önce 2019 sonundan itibaren işgücüne katılım oranlarında (İKO) görülen hızlı daralmayla uyumlu olduğu bildirilen SPM çalışmasında “Ancak pandemiyle kötüleşen durumun gözden kaçırılmasına sebep olan resmi işsizlik oranlarının aksine, EOİO göstergemiz istihdamda Mayıs 2020 döneminden sonra Covid-19’a bağlı olarak hızlanan düşüşü başarıyla yakalıyor. Önerdiğimiz tanımlar ışığında Haziran 2021 ayına ilişkin EOİO yüzde 29,1 olarak buluyoruz” denildi. Bu oranın Mayıs ayına kıyasla artmakla beraber, geçtiğimiz yılın aynı döneminden de 3,0 puan yüksek olduğu vurgulanan çalışmada, “Diğer yandan eğreti olmayan istihdam oranının TÜİK tarafından açıklanan geleneksel istihdam oranından 16,8 puan daha düşük olması dikkate değer bir husustur” denildi.
Erkek çalışanlar için EOİO’nı Haziran 2021 itibariyle yüzde 42,5 olarak hesapladıkları ve bu oranın Mayıs ayından 3,2 puan yüksek olduğu ifade edilen SPM çalışmasında, “Kadın çalışanlarda ise durumun erkeklere göre çok daha vahim durumda olduğu görülmektedir. Kadınlarda EOİO, Haziran ayı itibariyle, bir önceki aya göre 0,3 puan artarak yüzde 16,1 seviyesine çıkmıştır fakat hala çok düşük seyretmektedir. Bu da neredeyse, çalışma çağındaki her altı kadından sadece birinin‘iyi’ işlerde çalıştığı anlamına gelmektedir” denildi.
SPM Direktörü Prof. Dr. Serdar SAYAN gözetiminde yapılan tahminler; TÜİK’ce açıklanacak olan genel işsizlik oranı, tarım dışı işsizlik oranı, mevsimsel etkilerden arındırılmış tarım dışı işsizlik oranı, istihdam oranı ve sanayi istihdamı rakamlarını kapsıyor. Tahminler, bu göstergelerin kendi geçmiş değerleri ile GSYH ve Sanayi Üretim Endeksi’nin (SÜE) geçmiş değerlerini kullanarak gerçekleştirildi. SPM, Eylül-2021 “Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri” çalışmasının sonuçlarını açıklarken, Temmuz-2021 dönemine ait 10 Eylül'de ilan edilecek işsizlik oranı tahminini de kamuoyuyla paylaştı.
TÜİK’in 10 Eylül 2021-Cuma Tarihinde Açıklayacağı İşgücü Piyasası Verilerine Dair SPM Tahminlerinin Yönü
SPM çalışmasında Temmuz-2021 döneminde sanayi istihdamının ufak bir azalışla 6 milyon 41 bin kişi düzeyine gerilemesini bekledikleri bildirilerek “Ancak önceki bültenlerimizde altını çizdiğimiz gibi 2014 yılından bu yana çok başarılı tahminler yapmamıza izin veren modelimiz COVID-19 pandemisi gibi bir şokun işgücü piyasaları üzerindeki etkilerini öngörmeye elverişli değil. Dolayısıyla, COVID-19 şokuna bağlı olarak yayınladığımız tahminlerden sapmalar olması şaşırtıcı olmayacaktır” değerlendirmesinde bulunuldu.
TÜİK’in Haziran-2021 genel işsizlik oranını yüzde 10,4 olarak açıkladığı ve bu oranın Mayıs ayı işsizlik oranından 2,0 puan, bir önceki yılın aynı ayından ise 2,6 puan düşük olduğu kaydedilen çalışmada, “İşsiz sayısı geçtiğimiz aya göre 562 bin kişi azalmıştır. Tarım dışı işsizlik oranı ise Mayıs ayına göre 2,2 puan azalmış ve yüzde 12,1 olarak seyretmiştir. Bu oran bir önceki yılın aynı dönemine de 3,3 puan düşüktür” denildi. Çalışmada genel işsizlik oranlarına paralel olarak, mevsim etkilerinden arındırılmış (MEA) işsizlik oranlarının da azaldığına dikkat çekilerek, “MEA işsizlik oranı 2,5 puan, tarım dışı işsizlik oranı ise 2,7 puan azalarak sırasıyla yüzde 10,6 ve yüzde 12,3 olarak seyretmişlerdir” değerlendirmesinde bulunuldu. SPM’nin Haziran-2021 ayı işgücü verilerine dair diğer tespitleri ise şöyle:
İşgücü: Haziran 2021’de işgücü, bir önceki aya göre yüzde 2,6 oranında artarak 32 milyon 607 bin kişi düzeyine çıkmıştır. Geçen yılın aynı dönemine göre de yüzde 5,5 oranında bir genişleme söz konusudur. Bu da 1 milyon 711 bin kişinin daha işgücüne katıldığını göstermektedir. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücü bir önceki aya göre 222 bin kişi azalarak 31 milyon 984 bin kişi düzeyine inmiştir. Bu da bir önceki aya göre yüzde 0,7 oranında azalmaya, geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 4,7 oranında bir genişleme olduğuna işaret etmektedir.
İşgücüne Katılım Oranı: Haziran 2021 toplam işgücüne katılım oranı (İKO) yüzde 51,2 olarak açıklanmıştır. Bu oran, Mayıs ayından 1,2 puan, geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 1,8 puan yüksektir. Diğer yandan, mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılım oranı bir önceki aya göre 0,5 puan azalarak yüzde 50,2 seviyesine düşmüştür. Bu oran geçen yılın aynı döneminden 1,4 puan yüksektir.
İstihdam: TÜİK Haziran 2021 istihdam oranını yüzde 45,9 olarak açıklamıştır. Bu oran Mayıs ayından 2,1 puan, geçtiğimiz yılın aynı döneminden 2,9 puan yüksektir.Diğer bütün ana sektörlerde de istihdam artmıştır. İstihdam, tarımda 376 bin kişi artarak 5 milyon 271 bin; inşaatta 311 bin kişi artarak 1 milyon 933 bin; sanayide 340 bin kişi artarak 6 milyon 240 bin; hizmetlerde ise 358 bin kişi artarak 15 milyon 782 bin kişi seviyesine ulaşmıştır.
Kapasite kullanım oranlarında geçen yıla göre güçlü artış eğilimi Haziran-2021’de de sürdü
SPM çalışmasında imalat sektöründe faaliyet gösteren firmaların yöneticilerinin TCMB İktisadi Yönelim Anketi’ne verdikleri yanıtlara göre hesaplanan “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”nın (KKO),Haziran döneminde geçen yılın aynı ayına göre 10,6 puan artarak yüzde 76,6 düzeyine çıktığı belirtilerek, bu rakamın Mayıs-2021 dönemi imalat sanayi KKO seviyesinden 1,3 puan yüksek olduğu bildirildi.
Çalışmada imalat sanayisinin üç alt ana dalı olan tüketim malları, ara malları ve yatırım malları imalatları için kapasite kullanım oranlarındaki gelişmeler de analiz edildi. Buna göre Haziran 2021’de tüketim malları imalatı alt sektöründeki kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre 1,1 puan artarak yüzde 73,4’e, ara malları imalatı KKO yüzde 79,1’den yüzde 79,8’e ve yatırım malları imalatı KKO ise yüzde 69,0’dan yüzde 72,2’ye yükseldi.
SPM’NİN PANDEMİ SEBEBİYLE YENİ HESAPLAMAYA BAŞLADIĞI İKİ İSTİHDAM GÖSTERGESİ HAKKINDA:
Eğreti Olmayan İstihdam: TÜİK’in işsizlik verilerini uluslararası standartlara uygun biçimde toplamasına ve kamuoyunca yakından izlenen göstergeler olan işsizlik oranlarını uluslararası tanımları kullanarak hesaplamasına rağmen, pandeminin işgücü piyasaları üzerinde yarattığı benzeri görülmemiş etkiler işgücü ve işsizlik dinamiklerinde anomalilerin ortaya çıkmasına yol açtı. Bu anomalilere bağlı olarak, Türkiye (ve kimi başka ülkelerde) geleneksel tanımlara dayalı olarak hesaplanan resmi işsizlik oranları işgücü piyasalarındaki tabloyu sağlıklı olarak yansıtamaz hale geldi. SPM, mevcut literatürde sınırlı bir kullanıma sahip olan “eğreti istihdam” kavramından mülhem yeni bir gösterge tanımlayarak, 2020-Eylül ayında yayınlanan bültenden itibaren bu kavrama dayalı hesaplamalarını da yayınlamaya başladı. Eğreti olmayan istihdam kavramını tarım dışı işlerde, sosyal güvenlik kapsamında ve tam zamanlı çalışan kişilere atfen kullanacağız. Eğreti olmayan istihdam oranını ise “eğreti olmayan istihdam” da olan kişilerin kurumsal olmayan çalışma çağındaki (15 yaş üstü) nüfusa oranlayarak hesaplıyoruz. (Bu gösterge Ekim-2020 dönemi verilerinden itibaren, ‘Erkeklerde EOİO’ ve ‘Kadınlarda EOİO’ olarak da hesaplanmaya başlanmıştır.)
Geniş Tanımlı İşsizlik: Pandemi döneminde işsizlikteki gerçek tabloyu görebilmek için geniş tanımlı işsizlik oranlarına da bakılmalıdır. Resmi hesaplarda işsiz olarak nitelendirilenler, verinin toplandığı tarihe kadar olan son dört haftada işe başvurup da iş bulamamış kişilerdir. Fakat bu kişilerin yanı sıra son dört haftada işe başvurmamış ama çalışmaya hazırım diyen işsizler de vardır.Bu sebeple 2020-Temmuz ayından itibaren SPM Bültenlerinde “geniş tanımlı işsizlik oranlarını” her ay hesaplayarak duyurmaya başlamıştık. Ancak Nisan-2021 ayı bülteninden itibaren geniş tanımlı işsizlik oranı aylık yerine, 3 ayda bir yayınlanmaya başlanacaktır.
[ Notu İndir]