Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri, Mart 2021
Pınar Kaynak, Araştırmacı
1 Mart 2021
SPM, Aralık-2020 dönemi tarım dışı işsizlik oranını yüzde 15,3 olarak öngördü
- SPM: “ARALIK-2020 DÖNEMİNDE İŞSİZLİK 0,3 PUAN ARTARAK YÜZDE 13,2 OLABİLİR”
- DR. KAYNAK: “KASIM AYINDA KAPANMALARIN BAŞLAMASIYLA, ARALIK-2020 DÖNEMİ İŞSİZLİK GÖSTERGELERİNİN OLUMSUZ ETKİLENDİĞİNİ GÖRDÜK”
- “KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ VE İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI SEBEBİYLE FİİLEN ‘İŞİ OLMAYAN’ BİREYLER, RESMİ TANIMLARA GÖRE ‘İŞSİZ’ KAPSAMINA GİRMİYOR”
- “İŞGÜCÜ PİYASALARINDAKİ ‘GERÇEK’ TABLONUN GELENEKSEL ORANLARA NE KADAR YANSIYACAĞINI KESTİRMEK GÜÇ”
- “İYİ İŞLERDE ÇALIŞANLARIN DÜZEYİNİ GÖSTEREN EĞRETİ OLMAYAN İSTİHDAM ORANI (EOİO) KASIM-2020 DÖNEMİNDE YÜZDE 27,2 OLDU”
- “GENİŞ TANIMLI İŞSİZLİK ORANI İSE KASIM-2020 DÖNEMİNDE, BİR ÖNCEKİ DÖNEMDEN 1,3 PUAN, GEÇEN YILIN AYNI DÖNEMİNDEN 5,8 PUAN YÜKSEK”
İşgücü piyasaları göstergelerine dair isabetli tahminleri ile tanınan Sosyal Politikalar Araştırma Merkezi (SPM), Aralık 2020 döneminde işsizlik oranının bir önceki döneme göre 0,3 puan artarak yüzde 13,2 düzeyinde gerçekleşeceğini tahmin etti.
Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranının 0,5 puan artarak yüzde 15,3’e yükseleceğini öngören SPM, mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı işsizlik oranının değişmeyerek yüzde 14,9, istihdam oranının ise 0,8 puanlık azalışla yüzde 42,1 olarak açıklanacağını tahmin etti. TÜİK, Aralık 2020 dönemine ait işgücü istatistiklerini 10 Mart 2021- Çarşamba günü ilan edecek.SPM Araştırmacısı Dr. Pınar KAYNAK, Kasım 2020 döneminde pandemiye bağlı olarak yeniden kapanmaların başladığını anımsatarak, “Aralık dönemi işsizlik oranının Kasım-Aralık-Ocak aylarının hareketli ortalaması olduğu düşünüldüğünde, bu durumun işgücü piyasalarını etkilemesi kaçınılmazdır. Ancak kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarmaların yasaklanması gibi önlemlere bağlı olarak, fiilen ‘işi olmayan’ bireylerin resmi tanımlara göre ‘işsiz’ kapsamına girmemesinden ötürü; işgücü piyasalarındaki ‘gerçek’ tablonun geleneksel oranlara ne kadar yansıyacağını kestirmek güçtür. Geleneksel göstergelere ek olarak, işgücü piyasalarındaki gelişmeleri daha sağlıklı okumamıza yardımcı olacak alternatif göstergelere ihtiyaç daha da güçlü biçimde devam etmektedir. Bu bağlamda, SPM bültenlerinde düzenli olarak yayınladığımız geniş tanımlı işsizlik ve eğreti olmayan istihdam oranları göstergelerinin ayrıca önem kazandığının altını bir kez daha çiziyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
İyi işlerde çalışanların ölçüldüğü Eğreti Olmayan İstihdam Oranında (EOİO) negatif görünüm değişmedi
Pandemi dönemindeki istihdam gelişmelerini anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek için hesaplamaya başladıkları iki farklı gösterge hakkında da bilgi veren Dr. KAYNAK, “Kasım 2020 dönemine ilişkin eğreti olmayan istihdam oranını (EOİO) yüzde 27,2 bulduk. Bu oran geçtiğimiz yılın aynı döneminden 1,4 puan, Ekim 2020 döneminden ise 0,1 puan daha düşüktür. Diğer yandan eğreti olmayan istihdam oranının, TÜİK tarafından açıklanan geleneksel istihdam oranından 15,7 puan daha düşük olması dikkate değer bir husustur” dedi.
EOİO, erkek çalışanlar için ise Kasım 2020 dönemi itibariyle yüzde 39,2 olarak hesaplandı. Bu oran Ekim döneminden 0,3 puan, geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 2,2 puan düşük. Diğer yandan bu EOİO, (erkeklerde) geleneksel istihdam oranının 21,0 puan altında bulunuyor. Dr. KAYNAK’a göre kadın çalışanlarda ise durum erkeklere göre çok daha vahim. Kadınlarda EOİO Kasım dönemi itibariyle, bir önceki döneme göre 0,2 puan artarak yüzde 15,5 düzeyinde gerçekleşse de; bu neredeyse, çalışma çağındaki her on kadından sadece birinin “iyi” işlerde çalıştığı anlamına geliyor. Diğer yandan EOİO, (kadınlarda) geleneksel istihdam oranının 10,5 puan altında bulunuyor.
Geniş tanımlı işsizlik oranı Kasım-2020 döneminde, bir önceki dönemden 1,3 puan, geçen yılın aynı döneminden 5,8 puan yüksek
İstihdam gelişmelerini anlamlandırabilmek için hesapladıkları diğer gösterge olan ‘Geniş Tanımlı İşsizlik Oranı’nı ise Kasım-2020 döneminde yüzde 24,6 olarak hesapladıklarını kaydeden Dr. KAYNAK, “Bu oran Ekim döneminden 1,3 puan, geçen yılın aynı döneminden ise 5,8 puan yüksektir. İşsizlikteki gerçek tabloyu görebilmek için geniş tanımlı işsizlik oranlarına da bakılmalıdır. Resmi hesaplarda işsiz olarak nitelendirilenler, verinin toplandığı tarihe kadar olan son dört haftada işe başvurup da iş bulamamış kişilerdir. Fakat bu kişilerin yanı sıra son dört haftada işe başvurmamış ama çalışmaya hazırım diyen işsizler de vardır. İşte bunları da dikkate aldığımızda geniş tanımlı işsizliğe ulaşıyoruz” dedi.
SPM Direktörü Prof. Dr. Serdar SAYAN gözetiminde, araştırmacı Dr. Pınar KAYNAK’ca yapılan tahminler; TÜİK’ce açıklanacak olan genel işsizlik oranı, tarım dışı işsizlik oranı, mevsimsel etkilerden arındırılmış tarım dışı işsizlik oranı, istihdam oranı ve sanayi istihdamı rakamlarını kapsıyor. Tahminler, bu göstergelerin kendi geçmiş değerleri ile GSYH ve Sanayi Üretim Endeksi’nin (SÜE) geçmiş değerlerini kullanarak gerçekleştirildi. SPM, Mart-2021 “Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri” çalışmasının sonuçlarını açıklarken, Aralık-2020 dönemine ait 10 Mart’ta ilan edilecek işsizlik oranı tahminini de kamuoyuyla paylaştı.
TÜİK’in 10 Mart 2021-Çarşamba Tarihinde Açıklayacağı İşgücü Piyasası Verilerine Dair SPM Tahminlerinin Yönü
SPM çalışmasında Aralık-2020 döneminde sanayi istihdamının ufak bir artışla 5 milyon 707 bin kişi düzeyine çıkmasını bekledikleri bildirilerek “Ancak önceki bültenlerimizde altını çizdiğimiz gibi 2014 yılından bu yana çok başarılı tahminler yapmamıza izin veren modelimiz COVID-19 pandemisi gibi bir şokun işgücü piyasaları üzerindeki etkilerini öngörmeye elverişli değil. Dolayısıyla, COVID-19 şokuna bağlı olarak yayınladığımız tahminlerden sapmalar olması şaşırtıcı olmayacaktır” değerlendirmesinde bulunuldu.
Kasım-2020 dönemi mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı işsizlik oranı tahminimiz, resmi açıklamayla aynı düzeyde oluştu
Geçtiğimiz ay yayınlanan bültenlerinde işsizlik oranlarında bir durağanlık beklentisi içinde bulundukları anımsatılan SPM çalışmasında, “10 Şubat 2021 tarihinde açıklanan Kasım 2020 dönemi MEA tarım dışı işsizlik oranı tahminimizle bire bir örtüşerek yüzde 14,9 olarak açıklanmıştır. Diğer yandan işsizlik oranı 0,2 puan artarak yüzde 12,9 düzeyine çıkarken, tarım dışı işsizlik oranı yatay seyrederek yüzde 14,8 olarak kalmıştır” denildi.
TÜİK’in Kasım 2020 genel işsizlik oranını yüzde 12,9 olarak açıkladığını bildiren SPM, bu oranın Ekim dönemi işsizlik oranından 0,2 puan yüksek olmakla birlikte, bir önceki yılın aynı döneminden 0,4 puan düşük olduğunu kaydetti ve “İşsiz sayısı geçtiğimiz döneme göre yatay seyretmiştir. Tarım dışı işsizlik oranı ise Ekim dönemine göre sabit kalmış ve yüzde 14,8 olarak seyretmiştir. Bu oran bir önceki yılın aynı döneminden 0,6 puan düşüktür” denildi.
SPM’nin Kasım-2020 dönemi işgücü verilerine yönelik diğer tespitleri
İşgücü: Kasım döneminde işgücü, bir önceki döneme göre yüzde 1,2 oranında azalarak 31 milyon 71 bin kişi düzeyine düşmüştür. Geçen yılın aynı dönemine göre ise yaklaşık olarak yüzde 4,3 oranında bir daralma söz konusudur. Bu da 1 milyon 406 bin kişinin işgücünden çıktığını göstermektedir. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücü bir önceki döneme göre 32 bin kişi azalarak 31 milyon 146 bin kişi düzeyine çıkmıştır. Bu da bir önceki döneme göre yüzde 0,1 oranında bir azalma, geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 4,4 oranında bir daralma olduğuna işaret etmektedir.
İşgücüne Katılım Oranı: Kasım 2020 toplam işgücüne katılım oranı (İKO) yüzde 49,3 olarak açıklanmıştır. Bu oran, Ekim döneminden 0,7 puan, geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 3,2 puan düşüktür. Diğer yandan, mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılım oranı bir önceki döneme göre 0,1 puan azalarak yüzde 49,4 seviyesine inmiştir. Bu oran geçen yılın aynı döneminden 3,3 puan düşüktür.
İstihdam: TÜİK Kasım 2020 istihdam oranını yüzde 42,9 olarak açıklamıştır. Bu oran Ekim döneminden 0,7 puan, geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 2,7 puan düşüktür. İmalat sektöründe istihdam bir önceki döneme göre 89 bin kişi artarak 5 milyon 231 bin kişi seviyesine çıkarken, madencilik ve taş ocakçılığı ile altyapı hizmetleri sektörlerinde toplam istihdam 7 bin kişi azalmıştır. Bunlara paralel olarak, sanayi sektörü istihdamı Ekim dönemine göre 83 bin kişi artmış ve 5 milyon 667 bin kişi olarak açıklanmıştır. Yıllık bazda imalat sektöründeki 89 bin kişilik ve madencilik ve taş ocakçılığı ile altyapı hizmetleri sektöründe meydana gelen 3 bin kişilik azalmaya mukabil, sanayi istihdamı yıllık olarak 91 bin kişi azalmıştır.
Kasım-2020’de imalat sanayi KKO’daki toparlanma sürdü
SPM çalışmasında imalat sektöründe faaliyet gösteren firmaların yöneticilerinin TCMB İktisadi Yönelim Anketi’ne verdikleri yanıtlara göre hesaplanan “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”nın (KKO), Kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 1,4 puan azalarak yüzde 75,8 düzeyine indiği ifade edilerek “Bu rakam Ekim 2020 dönemi imalat sanayi KKO seviyesinden 0,4 puan yüksektir. Kasım 2020 döneminde imalat KKO’daki toparlanmanın devam ettiği görülmektedir” değerlendirmesinde bulunuldu. Çalışmada imalat sanayisinin üç alt ana dalı olan tüketim malları, ara malları ve yatırım malları imalatları için kapasite kullanım oranlarındaki gelişmeler de analiz edildi. Buna göre Kasım 2020’de tüketim malları imalatı alt sektöründeki KKO bir önceki aya göre 0,5 puan artarak yüzde 72,6 seviyesine ulaşırken; ara malları imalatı KKO yüzde 76,9’dan yüzde 77,6’ya, yatırım malları imalatı KKO yüzde 73,1’den yüzde 74,1’e çıktı. Dolayısıyla, tüm KKO’larda toparlanmanın devam ettiği gözlemlendi.
SPM’NİN PANDEMİ SEBEBİYLE YENİ HESAPLAMAYA BAŞLADIĞI İKİ İSTİHDAM GÖSTERGESİ HAKKINDA:
Eğreti Olmayan İstihdam: TÜİK’in işsizlik verilerini uluslararası standartlara uygun biçimde toplamasına ve kamuoyunca yakından izlenen göstergeler olan işsizlik oranlarını uluslararası tanımları kullanarak hesaplamasına rağmen, pandeminin işgücü piyasaları üzerinde yarattığı benzeri görülmemiş etkiler işgücü ve işsizlik dinamiklerinde anomalilerin ortaya çıkmasına yol açtı. Bu anomalilere bağlı olarak, Türkiye (ve kimi başka ülkelerde) geleneksel tanımlara dayalı olarak hesaplanan resmi işsizlik oranları işgücü piyasalarındaki tabloyu sağlıklı olarak yansıtamaz hale geldi. SPM, mevcut literatürde sınırlı bir kullanıma sahip olan “eğreti istihdam” kavramından mülhem yeni bir gösterge tanımlayarak, 2020-Eylül ayında yayınlanan bültenden itibaren bu kavrama dayalı hesaplamalarını da yayınlamaya başladı. Eğreti olmayan istihdam kavramını tarım dışı işlerde, sosyal güvenlik kapsamında ve tam zamanlı çalışan kişilere atfen kullanacağız. Eğreti olmayan istihdam oranını ise “eğreti olmayan istihdam” da olan kişilerin kurumsal olmayan çalışma çağındaki (15 yaş üstü) nüfusa oranlayarak hesaplıyoruz. (Bu gösterge Ekim-2020 dönemi verilerinden itibaren, ‘Erkeklerde EOİO’ ve ‘Kadınlarda EOİO’ olarak da hesaplanmaya başlanmıştır.)
Geniş Tanımlı İşsizlik: Pandemi döneminde işsizlikteki gerçek tabloyu görebilmek için geniş tanımlı işsizlik oranlarına da bakılmalıdır. Resmi hesaplarda işsiz olarak nitelendirilenler, verinin toplandığı tarihe kadar olan son dört haftada işe başvurup da iş bulamamış kişilerdir. Fakat bu kişilerin yanı sıra son dört haftada işe başvurmamış ama çalışmaya hazırım diyen işsizler de vardır. Bu sebeple 2020-Temmuz ayından itibaren SPM Bültenlerinde “geniş tanımlı işsizlik oranlarını” da hesaplayarak duyurmaya başladık.
[ Notu İndir]