Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri, Şubat 2021

Pınar Kaynak, Araştırmacı


1 Şubat 2021

SPM’ye göre Kasım-2020’de tarım dışı işsizlik oranı 0,2 puan azalarak yüzde 14,6’ya gerileyebilir

- SPM: “KASIM-2020 DÖNEMİNDE İŞSİZLİK, SABİT KALARAK YÜZDE 12,7 OLABİLİR”

- DR. KAYNAK: “PANDEMİ SEBEBİYLE KASIM 2020’DEN İTİBAREN KAPANMALAR YENİDEN BAŞLADI VE GERÇEK İŞGÜCÜ VERİLERİNİ YANSITABİLECEK ALTERNATİF GÖSTERGELERE İHTİYAÇ İYİCE ARTTI”

- “İSTİHDAM GELİŞMELERİNİ ANLAMLI BİR ÇERÇEVEYE OTURTABİLMEK İÇİN HESAPLAMAYA BAŞLADIĞIMIZ EĞRETİ OLMAYAN İSTİHDAM ORANINI (EOİO) BU AYDAN İTİBAREN ERKEKLER VE KADINLAR İÇİN AYRI AYRI HESAPLAMAYA BAŞLADIK”

- “EKİM 2020 DÖNEMİNDE YÜZDE 27,3 OLARAK HESAPLADIĞIMIZ EOİO’YU; ERKEKLERDE YÜZDE 39,5, KADINLARDA YÜZDE 15,3 OLARAK TESPİT ETTİK”

- EOİO’NUN KADINLARDA YÜZDE 15,3 ÇIKMASI; ÇALIŞMA ÇAĞINDAKİ HER 10 KADINDAN SADECE BİRİNİN “İYİ” İŞLERDE ÇALIŞTIĞI ANLAMINA GELİYOR

İşgücü piyasaları göstergelerine dair isabetli tahminleri ile tanınan Sosyal Politikalar Araştırma Merkezi (SPM), Kasım 2020 döneminde işsizlik oranının bir önceki döneme göre sabit kalarak yüzde 12,7 düzeyinde gerçekleşeceğini tahmin etti.

Kasım-2020 döneminde tarım dışı işsizlik oranının 0,2 puan azalarak yüzde 14,6 düzeyine ineceğini tahmin eden SPM, mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı işsizlik oranının değişmeyerek yüzde 14,9, istihdam oranının ise 0,5 puanlık azalmayla yüzde 43,1 olarak açıklanacağını tahmin etti. TÜİK, Kasım 2020 dönemine ait işgücü istatistiklerini 10 Şubat 2021-Çarşamba günü ilan edecek.

SPM, pandemi koşullarından etkilenen istihdam verilerini daha anlaşılır ve daha yorumlanabilir şekilde kamuoyuna aktarabilmek için bir süredir ‘Eğreti Olmayan İstihdam Oranı’nı (EOİO) hesaplayarak açıklıyordu. SPM, bu aydan itibaren EOİO’yu kadınlar ve erkekler için ayrı ayrı hesaplayıp kamuoyuyla paylaşmaya başlayacak.

Pandemi sebebiyle işgücü piyasalarında alternatif göstergelere ihtiyaç daha da güçlü biçimde devam ediyor

SPM Araştırmacısı Dr. Pınar KAYNAK, Kasım 2020 döneminde pandemiye bağlı olarak yeniden kapanmaların başladığını hatırlatarak, “Kasım dönemi işsizlik oranının, Ekim-Kasım-Aralık aylarının hareketli ortalaması olduğu düşünüldüğünde bu durumun işgücü piyasalarını etkilemesi kaçınılmazdır. Ancak kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarmaların yasaklanması gibi önlemlere bağlı olarak, fiilen ‘işi olmayan’ bireylerin resmi tanımlara göre ‘işsiz’ kapsamına girmemesinden ötürü, işgücü piyasalarındaki ‘gerçek’ tablonun geleneksel oranlara ne kadar yansıyacağını kestirmek güçtür” dedi. Dr. KAYNAK, bu sebeple geleneksel göstergelere ek olarak, işgücü piyasalarındaki gelişmelerin daha sağlıklı okunmasına yardımcı olacak alternatif göstergelere ihtiyacın daha da güçlü biçimde devam ettiğini vurgulayarak “Bu bağlamda, SPM bültenlerinde düzenli olarak yayınladığımız geniş tanımlı işsizlik ve eğreti olmayan istihdam oranları göstergelerinin ayrıca önem kazandığının altını bir kez daha çiziyoruz” dedi.

EOİO’nun ortaya çıkardığı çarpıcı sonuç: Çalışma çağındaki her 10 kadından sadece biri “iyi” işlerde çalışabiliyor

Pandemi dönemindeki istihdam gelişmelerini anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek için hesaplamaya başladıkları iki farklı gösterge hakkında da bilgi veren Dr. KAYNAK, Ekim 2020 dönemine ilişkin ‘eğreti olmayan istihdam oranı’nı yüzde 27,3 bulduklarını ve bu oranın geçtiğimiz yılın aynı döneminden 1,1 puan düşük olmakla beraber, Eylül 2020 döneminden 0,2 puan daha yüksek hesaplandığını bildirdi. Dr. KAYNAK, “Diğer yandan eğreti olmayan istihdam oranının TÜİK tarafından açıklanan geleneksel istihdam oranından 16,3 puan daha düşük olması dikkate değer bir husustur” değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan SPM, EOİO’yu bu aydan itibaren, kadınlar ve erkekler için ayrı ayrı hesaplayıp kamuoyuyla paylaşmaya başlayacak. Buna göre, erkek çalışanlar için EOİO Ekim 2020 dönemi itibariyle yüzde 39,5 olarak hesaplandı ki bu oran Eylül döneminden 0,3 puan yüksek olmakla beraber geçtiğimiz yılın aynı döneminden 1,6 puan düşük. Diğer yandan bu rakam, erkeklerin dikkate alındığı geleneksel istihdam oranının 21,6 puan altında bulunuyor.

Kadın çalışanlarda ise durum erkeklere göre çok daha vahim durumda. Kadınlarda EOİO, Ekim dönemi itibariyle, bir önceki döneme göre 0,1 puan artarak yüzde 15,3 düzeyinde gerçekleşti. Bu da neredeyse, çalışma çağındaki her 10 kadından sadece birinin “iyi” işlerde çalıştığı anlamına geliyor. Diğer yandan bu EOİO, kadınların dikkate alındığı geleneksel istihdam oranının 11,1 puan altında bulunuyor.

İstihdam gelişmelerini anlamlandırabilmek için hesapladıkları diğer gösterge olan ‘Geniş Tanımlı İşsizlik Oranı’nın ise Ekim 2020 döneminde yüzde 23,3 olarak gerçekleştiğini bildiren Dr. KAYNAK, bu oranın Eylül döneminden 0,6 puan, geçen yılın aynı döneminden ise 4,5 puan yüksek olduğuna vurgu yaptı.

Genel işsizlik oranı yatay seyretti, mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı arttı

SPM Direktörü Prof. Dr. Serdar SAYAN gözetiminde, araştırmacı Dr. Pınar KAYNAK’ca yapılan tahminler; TÜİK’ce açıklanacak olan genel işsizlik oranı, tarım dışı işsizlik oranı, mevsimsel etkilerden arındırılmış tarım dışı işsizlik oranı, istihdam oranı ve sanayi istihdamı rakamlarını kapsıyor. Tahminler, bu göstergelerin kendi geçmiş değerleri ile GSYH ve Sanayi Üretim Endeksi’nin (SÜE) geçmiş değerlerini kullanarak gerçekleştirildi. SPM, Şubat-2021 “Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri” çalışmasının sonuçlarını açıklarken, Kasım-2020 dönemine ait 10 Şubat’ta ilan edilecek işsizlik oranı tahminini de kamuoyuyla paylaştı.

TÜİK’in 10 Şubat 2021-Çarşamba Tarihinde Açıklayacağı İşgücü Piyasası Verilerine Dair SPM Tahminlerinin Yönü

SPM çalışmasında Kasım 2020 döneminde sanayi istihdamının ufak bir artışla 5 milyon 603 bin kişi düzeyine çıkmasını bekledikleri bildirilerek “Ancak önceki bültenlerimizde altını çizdiğimiz gibi 2014 yılından bu yana çok başarılı tahminler yapmamıza izin veren modelimiz COVID-19 pandemisi gibi bir şokun işgücü piyasaları üzerindeki etkilerini öngörmeye elverişli değil. Dolayısıyla, COVID-19 şokuna bağlı olarak yayınladığımız tahminlerden sapmalar olması şaşırtıcı olmayacaktır” değerlendirmesinde bulunuldu.

Geçtiğimiz ay yayınlanan bültenlerinde işsizlik oranlarında azalma beklentisi içinde olduklarını anımsatan SPM, 11 Ocak 2021 tarihinde ilan edilen Ekim 2020 dönemi tarım dışı işsizlik oranının kendi tahminine paralel olarak düştüğü ve yüzde 14,8 olarak açıklandığını bildirdi. İşsizlik oranının da yatay seyrederek yüzde 12,7 düzeyinde kaldığını kaydeden SPM çalışmasında, genel işsizlik oranlarının tersine MEA tarım dışı işsizlik oranının artarak yüzde 14,9 olarak seyrettiği belirtildi.

SPM: Ekim-2020 döneminde 1 milyon 288 bin kişi işgücünden çıktı

TÜİK’in Ekim 2020 genel işsizlik oranını yüzde 12,7 olarak açıkladığını bildiren SPM, bu oranın Eylül dönemi işsizlik oranı ile aynı olmakla birlikte, bir önceki yılın aynı döneminden ise 0,7 puan düşük olduğunu kaydetti ve “İşsiz sayısı geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yaklaşık yüzde 8,9 oranında daralmıştır. Tarım dışı işsizlik oranı ise Eylül dönemine göre 0,1 puan azalmış ve yüzde 14,8 düzeyine inmiştir. Bu oran bir önceki yılın aynı döneminden 0,9 puan düşüktür” değerlendirmesinde bulundu. Genel işsizlik oranlarının aksine, mevsim etkilerinden arındırılmış (MEA) işsizlik oranlarının ise arttığı belirtilen SPM çalışmasında, “Hem genel MEA işsizlik oranı, hem de tarım dışı işsizlik oranı 0,1 puan artarak sırasıyla yüzde 12,9 ve yüzde 14,9 düzeylerine çıkmıştır” denildi.

SPM’nin Ekim-2020 dönemi işsizlik verilerine yönelik diğer tespitleri ise şöyle:

İşgücü: Ekim döneminde işgücü, bir önceki döneme göre yüzde 0,9 oranında azalarak 31 milyon 452 bin kişi düzeyine düşmüştür. Geçen yılın aynı dönemine göre ise yaklaşık olarak yüzde 4,0 oranında bir daralma söz konusudur. Bu da 1 milyon 288 bin kişinin işgücünden çıktığını göstermektedir. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücü bir önceki döneme göre 40 bin kişi artarak 31 milyon 204 bin kişi düzeyine çıkmıştır. Bu da bir önceki döneme göre yüzde 0,1 oranında bir artış, geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 4,0 oranında bir daralma olduğuna işaret etmektedir.

İşgücüne Katılım Oranı: Ekim 2020 toplam işgücüne katılım oranı (İKO) yüzde 50,0 olarak açıklanmıştır. Bu oran, Eylül döneminden 0,5 puan, geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 3,0 puan düşüktür. Diğer yandan, mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılım oranı bir önceki döneme göre sabit kalarak yüzde 49,6 seviyesinde seyretmiştir. Bu oran geçen yılın aynı döneminden 3,1 puan düşüktür.

İstihdam: TÜİK Ekim 2020 istihdam oranını yüzde 43,6 olarak açıklamıştır. Bu oran Eylül döneminden 0,5 puan, geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 2,3 puan düşüktür. İmalat sektöründe istihdam bir önceki döneme göre 64 bin kişi artarak 5 milyon 142 bin kişi seviyesine çıkarken, madencilik ve taş ocakçılığı ile altyapı hizmetleri sektörlerinde toplam istihdam 3 bin kişi artmıştır. Bunlara paralel olarak, sanayi sektörü istihdamı Eylül dönemine göre 67 bin kişi artmış ve 5 milyon 584 bin kişi olarak açıklanmıştır. Yıllık bazda imalat sektöründeki 100 bin kişilik azalma ile madencilik ve taş ocakçılığı ile altyapı hizmetleri sektöründe meydana gelen 18 bin kişilik artışa mukabil, sanayi istihdamı yıllık olarak 82 bin kişi azalmıştır.

Ekim 2020 döneminde imalat sanayisi kapasite kullanım oranındaki toparlanma devam etti

SPM çalışmasında imalat sektöründe faaliyet gösteren firmaların yöneticilerinin TCMB İktisadi Yönelim Anketi’ne verdikleri yanıtlara göre hesaplanan “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”nın (KKO), Ekim döneminde geçen yılın aynı ayına göre 1,0 puan azalarak yüzde 75,4 düzeyine indiği ifade edilerek, bu rakamın Eylül 2020 dönemi imalat sanayi KKO seviyesinden 0,8 puan yüksek olduğu anlatıldı ve Ekim 2020 döneminde imalat KKO’daki toparlanmanın devam ettiğinin görüldüğü bildirildi. Çalışmada imalat sanayisinin üç alt ana dalı olan tüketim malları, ara malları ve yatırım malları imalatları için kapasite kullanım oranlarındaki gelişmeler de analiz edildi. Buna göre Ekim 2020’de tüketim malları imalatı alt sektöründeki kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre 0,7 puan artarak yüzde 72,1 seviyesine ulaşırken, ara malları imalatı KKO yüzde 76’dan yüzde 76,9’a; yatırım malları imalatı KKO yüzde 72,4’ten yüzde 73,1’e çıktı. Dolayısıyla, tüm KKO’larda toparlanmanın devam ettiği gözlemlendi.

SPM’NİN PANDEMİ SEBEBİYLE YENİ HESAPLAMAYA BAŞLADIĞI İKİ İSTİHDAM GÖSTERGESİ HAKKINDA:

Eğreti Olmayan İstihdam: TÜİK’in işsizlik verilerini uluslararası standartlara uygun biçimde toplamasına ve kamuoyunca yakından izlenen göstergeler olan işsizlik oranlarını uluslararası tanımları kullanarak hesaplamasına rağmen, pandeminin işgücü piyasaları üzerinde yarattığı benzeri görülmemiş etkiler işgücü ve işsizlik dinamiklerinde anomalilerin ortaya çıkmasına yol açtı. Bu anomalilere bağlı olarak, Türkiye (ve kimi başka ülkelerde) geleneksel tanımlara dayalı olarak hesaplanan resmi işsizlik oranları işgücü piyasalarındaki tabloyu sağlıklı olarak yansıtamaz hale geldi. SPM, mevcut literatürde sınırlı bir kullanıma sahip olan “eğreti istihdam” kavramından mülhem yeni bir gösterge tanımlayarak, 2020-Eylül ayında yayınlanan bültenden itibaren bu kavrama dayalı hesaplamalarını da yayınlamaya başladı. Eğreti olmayan istihdam kavramını tarım dışı işlerde, sosyal güvenlik kapsamında ve tam zamanlı çalışan kişilere atfen kullanacağız. Eğreti olmayan istihdam oranını ise “eğreti olmayan istihdam” da olan kişilerin kurumsal olmayan çalışma çağındaki (15 yaş üstü) nüfusa oranlayarak hesaplıyoruz. (Bu gösterge Ekim-2020 dönemi verilerinden itibaren, ‘Erkeklerde EOİO’ ve ‘Kadınlarda EOİO’ olarak da hesaplanmaya başlanmıştır.)

Geniş Tanımlı İşsizlik: Pandemi döneminde işsizlikteki gerçek tabloyu görebilmek için geniş tanımlı işsizlik oranlarına da bakılmalıdır. Resmi hesaplarda işsiz olarak nitelendirilenler, verinin toplandığı tarihe kadar olan son dört haftada işe başvurup da iş bulamamış kişilerdir. Fakat bu kişilerin yanı sıra son dört haftada işe başvurmamış ama çalışmaya hazırım diyen işsizler de vardır. Bu sebeple 2020-Temmuz ayından itibaren SPM Bültenlerinde “geniş tanımlı işsizlik oranlarını” da hesaplayarak duyurmaya başladık.

[ Notu İndir]