SPM Seminer: “Türkiye’de İç Göç, Yeniden Dağıtım Politikaları ve Gelir Dağılımı: Zamanlararası HGD Yaklaşımı”
TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin düzenlediği seminerde, Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü'nden " Türkiye’de İç Göç, Yeniden Dağıtım Politikaları ve Gelir Dağılımı: Zamanlararası HGD Yaklaşımı " başlıklı çalışma Aykut Mert Yakut tarafından sunuldu.
Seminer konusu:
Türkiye’de sosyal yardım uygulamaları, özellikle son 10 yılda, siyasi ve ekonomik tartışmaların konusu olmaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yapılan çalışmalarda varılan genel kanı, karşılıksız ve koşulsuz olarak kişinin yoksul olduğunu belgeleyebildiği sürece, yani süre kısıtsız, verilen sosyal yardımların bireyleri, hayatlarını kendi başlarına idame edemeyecek şekilde bağımlı hale getirdiği şeklindedir. Ayrıca, bireyleri çalışmaktan caydırması nedeniyle emek gelirlerinde yaşanan düşüşün transfer ödemelerinin üzerinde kalması durumunda, gelir dağılımına yapması beklenen pozitif katkı da belirsiz hale gelmektedir. Türkiye’deki uygulamalar kapsam ve yöntem açısından eleştirildiği kadar, bu programlar için merkezi hükümet bütçesinden ayrılan payın düşüklüğü ile de tartışma konusu olmaktadır. Toplam sosyal harcamaların (transferler, sağlık, emekli maaşları) milli gelir içerisindeki payı Türkiye’de %12,3 iken OECD ortalaması %21,5 düzeyindedir (2012).
Bu çalışmada, devlet tarafından verilen karşılıksız transferlerin gelir dağılımı üzerindeki etkilerini analiz etmek üzere nüfus artışının ve teknolojik büyümenin olduğu zamanlararası çok hanehalklı-çok sektörlü bir açık ekonomi için bir hesaplanabilir genel denge modeli oluşturulmuştur. Çalışmada kullanılan hanehalkı ve sektörlere ilişkin değişkenler, Hanehalkı Bütçe Anketi, Hanehalkı İşgücü Anketi ve Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri kullanılarak elde edilmiştir. Modelin ayırt edici bazı özellikleri şöyle sıralanabilir;
- Hanehalkları tasarruf kararı olanlar / olmayanlar şeklinde, firmalar ise yatırım kararlarını dinamik veya statik olarak vermeleri yönlerinden farklılaştırılmıştır. Model ekonomi, bildiğimiz kadarıyla, Türkiye için yapılmış ve hane ve firma yapılarının bu düzeyde ayrıntılı olup dinamik olarak tasarlanmış az sayıdaki modelden biridir.
- Kırdan kente göç olgusu, ilgili yazında yoğun olarak kullanılan Harris-Todaro (1970) yaklaşımı yerine, göç eden bireylerin bir bölümünün kentte kayıtdışı istihdam edilmelerine olanak veren Cole-Sanders (1985) yaklaşımı kullanılarak modellenmiştir.
- Bu çalışma, yine bildiğimiz kadarıyla, bireylerin emek arzı kararlarının içsel olduğu bir modele göç olgusunun dâhil edildiği ilk çalışmadır.
Çalışmanın önemli bulguları:
- Modelin ana patikası, kırdan kente göç edenlerin yoğun olarak kayıtdışıçalışmalarının, gelir dağılımını bozan bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır.
- Karşılıksız transfer bütçesinin milli gelire oranında yapılan artış, modelin ana patikasına göre, milli gelirde düşüşe yol açarken, toplam yatırım ve tasarruflarıihmal edilebilir düzeyde etkilemektedir.
- Bireysel gelir dağılımı açısından bakıldığında, tasarruf kapasitesi olan hanehalklarının göreli durumunda kötüleşmeye, buna karşın kayıtdışı çalışanlar ve emekliler gibi hane gruplarında sınırlı iyileşmelere yol açmaktadır.
Fonksiyonel gelir dağılımı açısından bakıldığında ise emek gelirleri lehine bir iyileşme görülmektedir.