Platform Notu: "Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi"
Ferda Esin Gülel
Atalay Çağlar
Sinem Güler Kangallı Uyar
M. Ensar Yeşilyurt
Oğuz Karadeniz
21 Kasım 2016
TÜRKİYE’DEKİ İLLER, İNSANİ GELİŞMEDE DENGEYİ YAKALAYAMADI
Yeni bir araştırma Türkiye’deki illerin, insani gelişmişliği belirleyen 3 unsur açısından dengeyi yakalayamadığını gösteriyor. Kentlerin; eğitim, sağlık ve gelir endekslerine göre sıralaması birbirinden çok uzak noktalarda bulunuyor. Yani Türkiye’de refah olgusu, hiçbir kentte bütün boyutlarıyla yaşanamıyor.
Pamukkale Üniversitesi araştırmacılarının yapmış olduğu çalışmaya göre göre; Eskişehir eğitim açısından ilk sırada iken; gelirde 13’üncü, sağlıkta 59’uncu sırada. Gelirde ilk sırada olan Kocaeli; eğitimde 16’ıncı, sağlıkta 52’inci sırada bulunuyor. Sağlıkta ilk sırada bulunan Tunceli ise eğitimde 30, gelirde ise 60’ıncı sırada kendine yer bulabildi. Türkiye’deki ekonomik faaliyetlerin merkezi konumundaki İstanbul’ungelirde 2’inci iken, sağlıkta 22’inci, eğitimde 37’inci sırada olduğu belirlendi. Eğitim, sağlık ve gelir birlikte dikkate alınarak oluşturulan 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksinde ise Başkent Ankara’nın ilk sırada, İstanbul’un 4’üncü sırada bulunduğu saptandı.
Pamukkale Üniversitesi araştırmacılarının “Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi(İGE)” başlıklı çalışması; sekretaryası TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (TOBB ETÜ-SPM) tarafından yürütülen, Sosyal Politikalar Platformunda yayınlandı. Pamukkale Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. M. Ensar YEŞİLYURT ile Prof. Dr. Oğuz KARADENİZ’in de aralarında bulunduğu 5 Pamukkale Üniversiteli akademisyen tarafından yapılan araştırma, Türkiye’de Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) yöntemine dayalı olarak gerçekleştirilen az sayıdaki çalışmadan biri oldu.
İllerimizdeki refah olgusu bütüncül değil
Pamukkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinden Ferda Esin GÜLEL, Atalay ÇAĞLAR ve Sinem Güler KANGALLI-UYAR’ın da katkıda bulunduğu araştırmanın sonuçlarına göre; hiç bir ilimizeğitim, sağlık ve gelir endekslerinin tümünde ilk sırayı alamadı. Bu durum araştırmanın sonuç bölümünde “Bütün endekslerin kendi aralarındaki korelasyonlarının düşük olması, Türkiye’de illerin büyük bir çoğunluğunun bütüncül refah olgusuna sahip olmadığını ifade ettiği” şeklinde değerlendirildi.
Prof. Dr. Sayan: İnsani gelişmede ciddi dengesizlikler var
SPP’de araştırmayı yayınlayan TOBB ETÜ-SPM Direktörü Prof. Dr. Serdar SAYAN, Türkiye’de çeşitli kuruluşların illere göre insani gelişmişlik göstergeleri hesapladığını ancak uluslararası kabul görmüş UNDP metodolojisine göre hesaplamanın çok az sayıda yapıldığını bildirdi. Prof. Dr. SAYAN, Pamukkale Üniversitesi araştırmasının Türkiye’de insanların günlük hayatlarını yakından ilgilendiren kazançları, ulaştıkları eğitim ve sağlık düzeyleriyle ilgili refah göstergelerini hesapladığını ve tek endekste birleştirdiğini aktardı. Yakınlarda yine UNDP metodolojisi kullanılarak TEPAV’ca yapılan sıralamadan farklı olarak gelir endeksinde illerin kişi başına vergi tahakkuk miktarlarının göz önüne alındığını kaydeden Prof. Dr. SAYAN araştırmanın, hem bir ilin kendi içinde hem de iller arasında ciddi dengesizlikler tespit ettiğini söyledi. Prof. Dr. SAYAN “Bu bize, ekonomide ideal büyüme oranlarının yakalanması kadar, büyümenin insani gelişmeye yönlendirilmesinde daha alacağımız oldukça fazla yolumuz olduğunu gösteriyor. Araştırma, kent kent neler yapılması gerektiği konusunda, karar alıcıların yararlanabileceği verileri ortaya koyuyor” diye konuştu.
60 kentimiz “düşük” insani gelişme değeri düzeyinde, Ankara “çok yüksek” insani değer puanı aldı
SPP’ce yayınlanan Pamukkale araştırmasında Türkiye geneli için İGE değeri 0,604 olarak belirlenirken, bu UNDP metodolojisine göre Türkiye’nin “orta insani gelişmişlik düzeyi”nde bir ülke olduğunu gösteriyor. Türkiye’de 0,604’lük ortalamayı 12 il yakalayabilirken; geriye kalan 69 il daha düşük değerlerde kaldı.
UNDP; 0,550 İGE değerini düşük insani gelişmişlik düzeyi olarak tanımlıyor. Buna göre Türkiye’deki 60 kent, insani gelişmişlikte düşük düzeyde bulunuyor. UNDP, 0,700-0,799 aralığındaki İGE değerini yüksek olarak tanımlıyor. Bu kapsama sadece üç il (İzmir, Kocaeli, İstanbul) girebildi. UNDP’nin çok yüksek insani değer puanına (0,800 ve üstü) ise yalnızca Başkent Ankara (0,817) ulaşabildi. Araştırmada illere göre İGE değerleri incelendiğinde Türkiye’nin batısının genel olarak orta düzeyde insani gelişmişlikte olduğunun saptandığı ifade edildi. İnsani Gelişme Endeksinin son sıralarını oluşturan illerin hepsinin (64 ila 81’inci iller arası) Doğu ve Güney Doğu’dan olması ise dikkat çekti.
Eğitim ve sağlıkta Türkiye ortalamasının üstüne çıkan il sayısında iyiyiz; gelirde kötüyüz
Araştırmaya göre alt endeksler itibarıyla, Türkiye ortalamasının üzerinde bulunan il sayılarında eğitim ve sağlıkta iyi durumda iken, gelir endeksinde ise ciddi bir uçurum göze çarptı. Eğitimde 81 ilden 49’u ortalama eğitim endeksi değeri üzerine çıkarken, bu sayı sağlıkta 44 oldu. Gelir endeksinde ise sadece 5 il Türkiye ortalamasının üstüne çıkabildi. Yani eğitim ve sağlıkta Türkiye’nin yarısı birbirine yakın hizmet alabilirken, gelir açısından ortalamanın 5 il tarafından yükseltildiği anlaşıldı. . Buna göre Türkiye’deki eğitim değeri ortalamasını (0,679) yakalayan Osmaniye’nin altında 32; sağlık değeri ortalamasını (0,531) yakalayan Edirne’nin altında 37; gelir düzeyi ortalamasını (0,613) yakalayan Tekirdağ’ın altında tam 76 il bulunuyor.
[ Notu İndir ]
İlgili Haberler
