Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri, Mayıs 2021

Pınar Kaynak, Araştırmacı


5 Mayıs 2021

SPM’ye göre mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı işsizlik yüzde 15,3 ile sabit kalacak

SPM: “MART-2021 AYINDA İŞSİZLİK ORANININ ŞUBATA GÖRE 0,5 PUAN AZALARAK YÜZDE 13,6 SEVİYESİNE DÜŞECEĞİNİ TAHMİN EDİYORUZ”

- “ŞUBAT AYINDA TARIM DIŞI İŞSİZLİK ORANI DA 0,5 PUAN AZALARAK YÜZDE 15,4 SEVİYESİNE İNEBİLİR”

- “SAĞLAM İŞLERDE ÇALIŞANLARIN YÜZDESİ YANİ EĞRETİ OLMAYAN İSTİHDAM ORANI (EOİO) ŞUBAT-2021’DE 0,9 PUAN ARTARAK YÜZDE 26,7’YE ÇIKTI “

İşgücü piyasaları göstergelerine dair isabetli tahminleri ile tanınan Sosyal Politikalar Araştırma Merkezi (SPM), Mart-2021 ayında işsizlik oranının Şubat ayına göre 0,5 puan azalarak yüzde 13,6 olarak gerçekleşeceğini tahmin etti.

SPM, tarım dışı işsizlik oranının da 0,5 puan gerileyerek yüzde 15,4 seviyesine ineceğini öngörürken; mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı işsizlik oranının sabit kalarak yüzde 15,3 olacağını hesapladı. İstihdam oranının 0,3 puan azalarak yüzde 42,6 seviyesine ineceğini bildiren SPM, Mart 2021 ayında sanayi istihdamının ise ufak bir artışla 5 milyon 895 bin kişi düzeyine çıkmasını bekliyor. TÜİK, Mart-2021 ayına ait işgücü istatistiklerini 10 Mayıs 2021-Pazartesi günü ilan edecek.

Kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarma yasağı önlemleri sebebiyle fiilen işi olmayan bireyler ‘işsiz’ sayılmıyor

SPM Araştırmacısı Dr. Pınar KAYNAK, Kasım 2020 döneminde pandemiye bağlı kapanmaların yeniden başladığını anımsatarak, Aralık dönemi işsizlik oranının Kasım-Aralık-Ocak aylarının hareketli ortalaması olduğu düşünüldüğünde bu durumun işgücü piyasalarını etkilemesinin kaçınılmazlığına dikkat çekti.

Dr. KAYNAK, halen devam eden kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarmaların yasaklanması gibi önlemlere bağlı olarak, fiilen “işi olmayan” bireylerin resmi tanımlara göre “işsiz” kapsamına girmemesinden ötürü işgücü piyasalarındaki “gerçek” tablonun geleneksel oranlara ne kadar yansıyacağını kestirmenin güç olduğunun altını çizdi ve “Dolayısıyla daha önceki bültenlerimizde belirttiğimiz gibi, geleneksel göstergelere ek olarak, işgücü piyasalarındaki gelişmeleri daha sağlıklı okumamıza yardımcı olacak alternatif göstergelere ihtiyaç daha da güçlü biçimde devam etmektedir. Bu bağlamda, SPM bültenlerinde düzenli olarak yayınladığımız geniş tanımlı işsizlik ve eğreti olmayan istihdam oranları göstergelerinin ayrıca önem kazandığının altını bir kez daha çiziyoruz” değerlendirmesinde bulundu.

İşgücü istatistiklerinin aylık olarak açıklanmaya başlaması olumlu, ancak bu değişiklik pandeminin etkilerini tam yansıtamaz

TÜİK’in 10 Mart 2021 tarihinde yayınlanan haber bülteninde “Hanehalkı İşgücü Araştırması'nda 2021-Ocak ayından itibaren, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ile eş zamanlı olarak; Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) 9. Çalışma İstatistikçileri Konferansı (ICLS) kararlarına ve ilgili AB tüzüğüne uyum sağlamak amacıyla yeni düzenlemelere geçildiğini” duyurduğunu hatırlatan Dr. KAYNAK, bu değişikliğe ilişkin şu görüşü dile getirdi:

“Bu yeni düzenlemelerle birlikte, bugüne dek üçer aylık hareketli ortalamalar olarak aylık yayımlanan işgücü istatistikleri, 2021-Ocak ayından itibaren bağımsız aylık tahminler olarak yayımlanacaktır. Bizim gerek bültenlerimizde gerek yayınlanan diğer araştırmalarımızda altını çizdiğimiz üzere, işsizlik ve istihdam oranlarının üçer aylık hareketli ortalama olarak hesaplanması işgücü piyasası göstergelerinin aydan aya keskin sıçramalar sergilemesini engellemekteydi. Öte yandan bu üçer aylık ortalamalar olağan iş çevrimlerinde (business cycles) yaşanan istihdam kayıplarını izlerken sakınca yaratmasa da, koronavirüs salgını sonrası karşılaştıklarımıza benzeyen türde ani istihdam kayıplarını yakalamak için çok kullanışlı değildi. Üçer aylık hareketli ortalamaların terkedilerek aylık oranların hesaplanmasını öngören yeni düzenlemeyle birlikte, işgücü piyasalarındaki değişiklikleri daha yakından olarak izlemek mümkün olacaktır. Bu olumlu adıma rağmen, işgücüne katılım davranışında görülmemiş değişikliklerin gözlendiği pandemi dönemi bitene kadar, geleneksel tanımla hesaplanan işsizlik oranlarının işgücü piyasasında yaşanan olağan dışı gelişmeleri tam olarak yansıtması beklenmemelidir.”

Sağlam işlerde çalışanların (eğreti olmayan işler) oranı Şubat-2021 ayında 0,9 puan arttı

SPM pandemi dönemindeki istihdam gelişmelerini anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek için hesaplamaya başladıkları eğreti olmayan istihdam oranını (EOİO) ise Şubat-2021 ayında yüzde 26,7 olarak tespit ettiklerini bildirerek “Bu oran Ocak ayına kıyasla 0,9 puan yüksek; geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 1,4 puan düşüktür. Diğer yandan eğreti olmayan istihdam oranının TÜİK tarafından açıklanan geleneksel istihdam oranından 16,2 puan daha düşük olması dikkate değer bir husustur” değerlendirmesinde bulundu.

Erkek çalışanlar için EOİO’nın Şubat 2021 itibariyle yüzde 38,2 olarak hesaplandığı (ki bu oran Ocak ayından 1,1 düşüktür) ifade edilerek, kadın çalışanlarda ise durumun erkeklere göre çok daha vahim durumda olduğu bildirildi. Buna göre kadınlarda EOİO, Şubat ayı itibariyle bir önceki aya göre 0,8 puan artarak yüzde 15,4 düzeyine çıktı ancak bu neredeyse, çalışma çağındaki her yedi kadından sadece birinin “iyi” işlerde çalıştığı anlamına geliyor. Diğer yandan EOİO’nun (kadınlarda) istihdam oranının 11,1 puan altında olduğu kaydedildi.

SPM Direktörü Prof. Dr. Serdar SAYAN gözetiminde, araştırmacı Dr. Pınar KAYNAK’ca yapılan tahminler; TÜİK’ce açıklanacak olan genel işsizlik oranı, tarım dışı işsizlik oranı, mevsimsel etkilerden arındırılmış tarım dışı işsizlik oranı, istihdam oranı ve sanayi istihdamı rakamlarını kapsıyor. Tahminler, bu göstergelerin kendi geçmiş değerleri ile GSYH ve Sanayi Üretim Endeksi’nin (SÜE) geçmiş değerlerini kullanarak gerçekleştirildi. SPM, Mayıs-2021 “Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri” çalışmasının sonuçlarını açıklarken, Mart-2021 ayına ait 10 Mayıs'ta ilan edilecek işsizlik oranı tahminini de kamuoyuyla paylaştı.

TÜİK’in 10 Mayıs 2021-Pazartesi Tarihinde Açıklayacağı İşgücü Piyasası Verilerine Dair SPM Tahminlerinin Yönü

SPM çalışmasında Mart-2021 ayında sanayi istihdamının ufak bir artışla 5 milyon 895 bin kişi düzeyine çıkmasını bekledikleri bildirilerek “Ancak önceki bültenlerimizde altını çizdiğimiz gibi 2014 yılından bu yana çok başarılı tahminler yapmamıza izin veren modelimiz COVID-19 pandemisi gibi bir şokun işgücü piyasaları üzerindeki etkilerini öngörmeye elverişli değil. Dolayısıyla, COVID-19 şokuna bağlı olarak yayınladığımız tahminlerden sapmalar olması şaşırtıcı olmayacaktır” değerlendirmesinde bulunuldu.

TÜİK’in Şubat 2021 genel işsizlik oranını yüzde 14,1 olarak açıkladığı, bu oranın Ocak ayı işsizlik oranından 0,7 puan, bir önceki yılın aynı ayından ise 0,6 puan yüksek olduğu ifade edilen SPM çalışmasında, işsiz sayısının geçtiğimiz aya göre 251 bin kişi arttığı vurgulandı. Tarım dışı işsizlik oranının ise Ocak ayına göre 0,5 puan artarak yüzde 15,9 olarak seyrettiği bildirilen çalışmada, bu oranın bir önceki yılın aynı döneminden 0,7 puan yüksek olduğu kaydedildi. SPM, genel işsizlik oranlarına paralel olarak, mevsim etkilerinden arındırılmış (MEA) işsizlik oranlarının da arttığını belirterek, “Hem MEA işsizlik oranı, hem de tarım dışı işsizlik oranı 0,7 puan artarak sırasıyla yüzde 13,4 ve yüzde 15,3 olarak seyretmişlerdir” değerlendirmesinde bulundu. SPM’nin Şubat-2021 ayı işgücü verilerine dair diğer tespitleri ise şöyle:

İşgücü: Şubat 2021’de işgücü, bir önceki aya göre yüzde 0,9 oranında artarak 31 milyon 595 bin kişi düzeyine çıkmıştır. Geçen yılın aynı dönemine göre de yaklaşık olarak yüzde 0,9 oranında bir genişleme söz konusudur. Bu da 275 bin kişinin daha işgücüne katıldığını göstermektedir. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücü bir önceki aya göre 226 bin kişi artarak 31 milyon 712 bin kişi düzeyine çıkmıştır. Bu da bir önceki aya göre yüzde 0,7 oranında, geçen yılın aynı dönemine göre ise %0,3 oranında bir genişleme olduğuna işaret etmektedir.

İşgücüne Katılım Oranı: Şubat 2021 toplam işgücüne katılım oranı (İKO) yüzde 49,9 olarak açıklanmıştır. Bu oran, Ocak ayından 0,4 puan yüksek, geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 0,5 puan düşüktür. Diğer yandan, mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılım oranı bir önceki aya göre 0,3 puan artarak yüzde 50,1 seviyesine çıkmıştır. Bu oran geçen yılın aynı döneminden 0,8 puan düşüktür.

İstihdam: TÜİK Şubat 2021 istihdam oranını yüzde 42,9 olarak açıklamıştır. Bu oran Ocak ayına oranla sabit kalmakla beraber, geçtiğimiz yılın aynı döneminden 0,7 puan düşüktür. Sektörel istihdama bakacak olursak, sanayi sektöründe istihdam bir önceki döneme göre 128 bin kişi azalarak 5 milyon 775 bin kişi seviyesine inerken, inşaat sektöründe 27 bin kişi artarak 1 milyon 530 bin düzeyine çıkmıştır. Diğer yandan, tarımda istihdam 297 bin kişi azalarak 4 milyon 401 bin kişi seviyesine inerken, hizmetler sektöründe 432 bin kişi artarak 15 milyon 444 bin kişi düzeyine çıkmıştır.

İmalat sanayisi kapasite kullanım oranları nasıl seyrediyor?

SPM çalışmasında imalat sektöründe faaliyet gösteren firmaların yöneticilerinin TCMB İktisadi Yönelim Anketi’ne verdikleri yanıtlara göre hesaplanan “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”nın (KKO), Şubat döneminde geçen yılın aynı ayına göre 1,1 puan azalarak yüzde 74,9 düzeyine indiği kaydedildi. Bu rakamın Ocak 2021 dönemi imalat sanayi KKO seviyesinden 0,5 puan düşük olduğu bildirilen çalışmada, Aralık 2020 döneminde başlayan azalma trendinin Ocak ayında da devam ettiğinin görüldüğü anlatıldı.

Çalışmada imalat sanayisinin üç alt ana dalı olan tüketim malları, ara malları ve yatırım malları imalatları için kapasite kullanım oranlarındaki gelişmeler de analiz edildi. Buna göre Şubat 2021’de tüketim malları imalatı alt sektöründeki kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre 0,5 puan artarak yüzde 71,6 seviyesine ulaşmıştır. Yine aynı dönemde ara malları imalatı KKO yüzde 77,80’den yüzde 78,1’e çıkarken; yatırım malları imalatı KKO sabit kalarak yüzde 74,6 seviyesinde seyretti.

SPM’NİN PANDEMİ SEBEBİYLE YENİ HESAPLAMAYA BAŞLADIĞI İKİ İSTİHDAM GÖSTERGESİ HAKKINDA:

Eğreti Olmayan İstihdam: TÜİK’in işsizlik verilerini uluslararası standartlara uygun biçimde toplamasına ve kamuoyunca yakından izlenen göstergeler olan işsizlik oranlarını uluslararası tanımları kullanarak hesaplamasına rağmen, pandeminin işgücü piyasaları üzerinde yarattığı benzeri görülmemiş etkiler işgücü ve işsizlik dinamiklerinde anomalilerin ortaya çıkmasına yol açtı. Bu anomalilere bağlı olarak, Türkiye (ve kimi başka ülkelerde) geleneksel tanımlara dayalı olarak hesaplanan resmi işsizlik oranları işgücü piyasalarındaki tabloyu sağlıklı olarak yansıtamaz hale geldi. SPM, mevcut literatürde sınırlı bir kullanıma sahip olan “eğreti istihdam” kavramından mülhem yeni bir gösterge tanımlayarak, 2020-Eylül ayında yayınlanan bültenden itibaren bu kavrama dayalı hesaplamalarını da yayınlamaya başladı. Eğreti olmayan istihdam kavramını tarım dışı işlerde, sosyal güvenlik kapsamında ve tam zamanlı çalışan kişilere atfen kullanacağız. Eğreti olmayan istihdam oranını ise “eğreti olmayan istihdam” da olan kişilerin kurumsal olmayan çalışma çağındaki (15 yaş üstü) nüfusa oranlayarak hesaplıyoruz. (Bu gösterge Ekim-2020 dönemi verilerinden itibaren, ‘Erkeklerde EOİO’ ve ‘Kadınlarda EOİO’ olarak da hesaplanmaya başlanmıştır.)

Geniş Tanımlı İşsizlik: Pandemi döneminde işsizlikteki gerçek tabloyu görebilmek için geniş tanımlı işsizlik oranlarına da bakılmalıdır. Resmi hesaplarda işsiz olarak nitelendirilenler, verinin toplandığı tarihe kadar olan son dört haftada işe başvurup da iş bulamamış kişilerdir. Fakat bu kişilerin yanı sıra son dört haftada işe başvurmamış ama çalışmaya hazırım diyen işsizler de vardır. Bu sebeple 2020-Temmuz ayından itibaren SPM Bültenlerinde “geniş tanımlı işsizlik oranlarını” her ay hesaplayarak duyurmaya başlamıştık. Ancak Nisan-2021 ayı bülteninden itibaren geniş tanımlı işsizlik oranı aylık yerine, 3 ayda bir yayınlanmaya başlanacaktır.

[ Notu İndir]