Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri, Nisan 2021
Pınar Kaynak, Araştırmacı
7 Nisan 2021
SPM’ye göre işgücü istatistiklerinin aylık olarak açıklanması olumlu ancak bu değişiklik pandeminin etkilerini tam yansıtamaz
SPM: “İŞGÜCÜ VERİLERİ YÖNTEM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM SAĞLAMAK İÇİN İŞSİZLİK TAHMİNLERİMİZİ DÖNEMSEL DEĞİL AYLIK OLARAK AÇIKLAMAYA BAŞLIYORUZ”
- “ŞUBAT-2021 AYINDA İŞSİZLİK ORANININ OCAK’A GÖRE 0,9 PUAN AZALARAK YÜZDE 12,5 SEVİYESİNE DÜŞECEĞİNİ TAHMİN EDİYORUZ”
- “ŞUBAT AYINDA TARIM DIŞI İŞSİZLİK ORANI 1,1 PUAN AZALARAK YÜZDE 14,3 SEVİYESİNE İNEBİLİR”
- SAĞLAM İŞLERDE ÇALIŞANLARIN YÜZDESİ YANİ EĞRETİ OLMAYAN İSTİHDAM ORANI OCAK-2021’DE AZALDI VE YÜZDE 25,8’E DÜŞTÜ
- “GENİŞ TANIMLI İŞSİZLİK ORANINI 2021 YILINDA 3 AYDA BİR HESAPLAYIP AÇIKLAYACAĞIZ”
İşgücü piyasaları göstergelerine dair isabetli tahminleri ile tanınan Sosyal Politikalar Araştırma Merkezi (SPM), Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) işgücü verilerini ‘üçer aylık hareketli ortalamalar’ yöntemi yerine ‘aylık’ olarak açıkladığı yeni yönteme uyum sağladı. SPM, Şubat-2021 ayında işsizlik oranının Ocak ayına göre 0,9 puan azalarak yüzde 12,5; tarım dışı işsizlik oranının ise 1,1 puan azalarak yüzde 14,3 seviyesinde seyredeceğini tahmin etti.
SPM, Şubat-2021 ayında mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı işsizlik oranının 0,3 puan azalarak yüzde 13,9 düzeyine ineceğini öngörürken, istihdam oranının 0,3 puan düşerek yüzde 42,6 seviyesine ineceğini, sanayi istihdamının ise ufak bir azalmayla 5 milyon 852 bin kişi olarak gerçekleşebileceğini hesapladı. TÜİK, Şubat-2021 ayına ait işgücü istatistiklerini 12 Nisan 2021-Pazartesi günü ilan edecek.
SPM: Geniş tanımlı işsizlik oranı göstergemizi 3 ayda bir yayınlamaya başlayacağız
SPM Araştırmacısı Dr. Pınar KAYNAK, pandemi dönemindeki istihdam gelişmelerini anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek için geleneksel göstergelere ek olarak, işgücü piyasalarındaki gelişmelerin daha sağlıklı okunmasına yardımcı olacak alternatif göstergelere ihtiyacın daha da güçlü biçimde devam ettiğini anımsatarak “Bu bağlamda, SPM bültenlerinde düzenli olarak yayınladığımız eğreti olmayan istihdam oranı ve 3 ayda bir yayınlamaya devam edeceğimiz geniş tanımlı işsizlik oranı göstergelerinin ayrıca önem kazandığının altını bir kez daha çiziyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
Dr. KAYNAK Kasım-2020 döneminde pandemiye bağlı olarak yeniden kapanmaların başladığını ve Aralık dönemi işsizlik oranının Kasım-Aralık-Ocak aylarının hareketli ortalaması olduğu düşünüldüğünde bu durumun işgücü piyasalarını etkilediğini ifade ederek, “Ancak kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarmaların yasaklanması gibi önlemlere bağlı olarak, fiilen ‘işi olmayan’ bireylerin resmi tanımlara göre ‘işsiz’ kapsamına girmemesinden ötürü, işgücü piyasalarındaki ‘gerçek’ tablonun geleneksel oranlara ne kadar yansıyacağını kestirmek güçtür” değerlendirmesinde bulundu.
İşgücü istatistiklerinin aylık olarak açıklanmaya başlaması olumlu, ancak bu değişiklik pandeminin etkilerini tam yansıtamaz
TÜİK’in 10 Mart 2021 tarihinde yayınlanan haber bülteninde “Hanehalkı İşgücü Araştırması'nda 2021-Ocak ayından itibaren, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ile eş zamanlı olarak; Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) 9. Çalışma İstatistikçileri Konferansı (ICLS) kararlarına ve ilgili AB tüzüğüne uyum sağlamak amacıyla yeni düzenlemelere geçildiğini” duyurduğunu hatırlatan Dr. KAYNAK , bu değişikliğe ilişkin şu görüşü dile getirdi:
“Bu yeni düzenlemelerle birlikte, bugüne dek üçer aylık hareketli ortalamalar olarak aylık yayımlanan işgücü istatistikleri, 2021-Ocak ayından itibaren bağımsız aylık tahminler olarak yayımlanacaktır. Bizim gerek bültenlerimizde gerek yayınlanan diğer araştırmalarımızda altını çizdiğimiz üzere, işsizlik ve istihdam oranlarının üçer aylık hareketli ortalama olarak hesaplanması işgücü piyasası göstergelerinin aydan aya keskin sıçramalar sergilemesini engellemekteydi. Öte yandan bu üçer aylık ortalamalar olağan iş çevrimlerinde (business cycles) yaşanan istihdam kayıplarını izlerken sakınca yaratmasa da, koronavirüs salgını sonrası karşılaştıklarımıza benzeyen türde ani istihdam kayıplarını yakalamak için çok kullanışlı değildi. Üçer aylık hareketli ortalamaların terkedilerek aylık oranların hesaplanmasını öngören yeni düzenlemeyle birlikte, işgücü piyasalarındaki değişiklikleri daha yakından olarak izlemek mümkün olacaktır. Bu olumlu adıma rağmen, işgücüne katılım davranışında görülmemiş değişikliklerin gözlendiği pandemi dönemi bitene kadar, geleneksel tanımla hesaplanan işsizlik oranlarının işgücü piyasasında yaşanan olağan dışı gelişmeleri tam olarak yansıtması beklenmemelidir.”
Sağlam işlerde çalışanların (eğreti olmayan istihdam) oranı Ocak-2021’de 0,6 puan azaldı
SPM, pandemi dönemindeki istihdam gelişmelerini anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek için hesaplamaya başladıkları eğreti olmayan istihdam oranını (EOİO) ise Ocak-2021 ayında yüzde 25,8 olarak tespit ettiklerini bildirerek “Bu oran, Aralık-2020 ayına kıyasla 0,6 puan daha düşüktür. Diğer yandan eğreti olmayan istihdam oranının TÜİK tarafından açıklanan geleneksel istihdam oranından 17,1 puan daha düşük olması dikkate değer bir husustur” değerlendirmesinde bulundu.
Çalışmada erkek çalışanlar için EOİO’nın Ocak 2021 itibariyle yüzde 37,1 olarak hesaplandığı ifade edilerek, bu oranın Aralık ayından 0,3 puan az olduğu kaydedildi ve “Diğer yandan bu oran, (erkeklerde) istihdam oranının 22,9 puan altındadır. Kadın çalışanlarda ise durumun erkeklere göre çok daha vahim durumda olduğu görülmektedir. Kadınlarda EOİO, Ocak ayı itibariyle, bir önceki aya göre 1 puan azalarak yüzde 14,6 düzeyine inmiştir. Bu da neredeyse, çalışma çağındaki her on kadından sadece birinin ‘iyi’ işlerde çalıştığı anlamına gelmektedir. Diğer yandan EOİO, (kadınlarda) istihdam oranının 11,5 puan altındadır” denildi.
SPM Direktörü Prof. Dr. Serdar SAYAN gözetiminde, araştırmacı Dr. Pınar KAYNAK’ca yapılan tahminler; TÜİK’ce açıklanacak olan genel işsizlik oranı, tarım dışı işsizlik oranı, mevsimsel etkilerden arındırılmış tarım dışı işsizlik oranı, istihdam oranı ve sanayi istihdamı rakamlarını kapsıyor. Tahminler, bu göstergelerin kendi geçmiş değerleri ile GSYH ve Sanayi Üretim Endeksi’nin (SÜE) geçmiş değerlerini kullanarak gerçekleştirildi. SPM, Nisan-2021 “Sanayide Gelişmeler ve İstihdam Eğilimleri” çalışmasının sonuçlarını açıklarken, Şubat-2021 dönemine ait 12 Nisan’da ilan edilecek işsizlik oranı tahminini de kamuoyuyla paylaştı.
TÜİK’in 12 Nisan 2021-Pazartesi Tarihinde Açıklayacağı İşgücü Piyasası Verilerine Dair SPM Tahminlerinin Yönü
SPM çalışmasında Şubat-2021 döneminde sanayi istihdamının ufak bir gerilemeyle 5 milyon 852 bin kişi düzeyine inmesini bekledikleri bildirilerek “Ancak önceki bültenlerimizde altını çizdiğimiz gibi 2014 yılından bu yana çok başarılı tahminler yapmamıza izin veren modelimiz COVID-19 pandemisi gibi bir şokun işgücü piyasaları üzerindeki etkilerini öngörmeye elverişli değil. Dolayısıyla, COVID-19 şokuna bağlı olarak yayınladığımız tahminlerden sapmalar olması şaşırtıcı olmayacaktır” değerlendirmesinde bulunuldu.
SPM’nin Ocak-2021 dönemi işgücü verilerine yönelik diğer tespitleri
TÜİK’in Ocak-2021 genel işsizlik oranını yüzde 13,4 olarak açıkladığı ve bu oranın Aralık 2020 işsizlik oranından 0,4 puan yüksek olmakla birlikte, bir önceki yılın aynı ayından 0,7 puan düşük olduğu ifade edilen SPM çalışmasında “İşsiz sayısı geçtiğimiz aya göre 250 bin kişi artmıştır. Tarım dışı işsizlik oranı ise Aralık ayına göre 0,5 puan artmış ve yüzde 15,4 olarak seyretmiştir. Bu oran bir önceki yılın aynı döneminden 0,6 puan düşüktür. Genel işsizlik oranlarının aksine, mevsim etkilerinden arındırılmış (MEA) işsizlik oranları azalmıştır. MEA işsizlik oranı 0,4 puan, tarım dışı işsizlik oranı ise 0,5 puan azalarak sırasıyla yüzde 12,2 ve yüzde 14,2 olarak seyretmişlerdir” denildi. SPM’nin Ocak-2021 ayı işgücü verilerine dair diğer tespitleri ise şöyle:
İşgücü: Ocak 2021’de işgücü, bir önceki aya göre yüzde 3,4 oranında artarak 31 milyon 309 bin kişi düzeyine çıkmıştır. Geçen yılın aynı dönemine göre ise yaklaşık olarak yüzde 0,2 oranında bir daralma söz konusudur. Bu da 64 bin kişinin işgücünden çıktığını göstermektedir. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücü bir önceki aya göre 821 bin kişi artarak 31 milyon 567 bin kişi düzeyine çıkmıştır. Bu da bir önceki aya göre yüzde 2,7 oranında bir genişleme, geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 1,1 oranında bir daralma olduğuna işaret etmektedir.
İşgücüne Katılım Oranı: Ocak 2021 toplam işgücüne katılım oranı (İKO) yüzde 49,5 olarak açıklanmıştır. Bu oran, Aralık ayından 1,6 puan yüksek, geçtiğimiz yılın aynı döneminden ise 1,1 puan düşüktür. Diğer yandan, mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılım oranı bir önceki aya göre 1,2 puan artarak yüzde 49,9 seviyesine çıkmıştır. Bu oran geçen yılın aynı döneminden 1,6 puan düşüktür.
İstihdam: TÜİK Ocak 2021 istihdam oranını yüzde 42,9 olarak açıklamıştır. Bu oran Aralık ayından 1,2 puan yüksek olmakla beraber, geçtiğimiz yılın aynı döneminden 0,6 puan düşüktür. Sanayi sektöründe istihdam bir önceki döneme göre 4 bin kişi azalarak 5 milyon 903 bin kişi seviyesine inerken, inşaat sektöründe 105 bin kişi azalarak 1 milyon 503 bin düzeyine inmiştir. Tarım ve hizmetler sektörlerinde ise istihdam sırasıyla 573 bin kişi ve 325 bin kişi artarak 4 milyon 698 bin kişi ve 15 milyon 12 bin kişi düzeylerine çıkmıştır.
İmalat sanayisi KKO’da Aralık-2020’de başlayan azalma eğilimi Ocak-2021’de sürdü
SPM çalışmasında imalat sektöründe faaliyet gösteren firmaların yöneticilerinin TCMB İktisadi Yönelim Anketi’ne verdikleri yanıtlara göre hesaplanan “İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı”nın (KKO), Ocak döneminde geçen yılın aynı ayına göre 0,1 puan azalarak yüzde 75,4 düzeyine indiği belirtilerek, “Bu rakam Aralık 2020 dönemi imalat sanayi KKO seviyesinden 0,2 puan düşüktür. Aralık 2020 döneminde başlayan azalma trendinin, Ocak ayında da devam ettiği görülmektedir” değerlendirmesinde bulunuldu.
Çalışmada imalat sanayisinin üç alt ana dalı olan tüketim malları, ara malları ve yatırım malları imalatları için kapasite kullanım oranlarındaki gelişmeler de analiz edildi. Buna göre Ocak 2021’de tüketim malları imalatı alt sektöründeki kapasite kullanım oranının bir önceki aya göre 0,3 puan azalarak yüzde 71,1 seviyesine indiği, ara malları imalatı KKO’nun yüzde 77,60 ’dan yüzde 77,80’e yükseldiği, yatırım malları imalatı KKO’nun ise sabit kalarak yüzde 74,6 seviyesinde gerçekleştiği kaydedilerek “Dolayısıyla tüm KKO’larda toparlanmanın devam ettiği gözlemlenmektedir” ifadesi kullanıldı.
SPM’NİN PANDEMİ SEBEBİYLE YENİ HESAPLAMAYA BAŞLADIĞI İKİ İSTİHDAM GÖSTERGESİ HAKKINDA:
Eğreti Olmayan İstihdam: TÜİK’in işsizlik verilerini uluslararası standartlara uygun biçimde toplamasına ve kamuoyunca yakından izlenen göstergeler olan işsizlik oranlarını uluslararası tanımları kullanarak hesaplamasına rağmen, pandeminin işgücü piyasaları üzerinde yarattığı benzeri görülmemiş etkiler işgücü ve işsizlik dinamiklerinde anomalilerin ortaya çıkmasına yol açtı. Bu anomalilere bağlı olarak, Türkiye (ve kimi başka ülkelerde) geleneksel tanımlara dayalı olarak hesaplanan resmi işsizlik oranları işgücü piyasalarındaki tabloyu sağlıklı olarak yansıtamaz hale geldi. SPM, mevcut literatürde sınırlı bir kullanıma sahip olan “eğreti istihdam” kavramından mülhem yeni bir gösterge tanımlayarak, 2020-Eylül ayında yayınlanan bültenden itibaren bu kavrama dayalı hesaplamalarını da yayınlamaya başladı. Eğreti olmayan istihdam kavramını tarım dışı işlerde, sosyal güvenlik kapsamında ve tam zamanlı çalışan kişilere atfen kullanacağız. Eğreti olmayan istihdam oranını ise “eğreti olmayan istihdam” da olan kişilerin kurumsal olmayan çalışma çağındaki (15 yaş üstü) nüfusa oranlayarak hesaplıyoruz. (Bu gösterge Ekim-2020 dönemi verilerinden itibaren, ‘Erkeklerde EOİO’ ve ‘Kadınlarda EOİO’ olarak da hesaplanmaya başlanmıştır.)
Geniş Tanımlı İşsizlik: Pandemi döneminde işsizlikteki gerçek tabloyu görebilmek için geniş tanımlı işsizlik oranlarına da bakılmalıdır. Resmi hesaplarda işsiz olarak nitelendirilenler, verinin toplandığı tarihe kadar olan son dört haftada işe başvurup da iş bulamamış kişilerdir. Fakat bu kişilerin yanı sıra son dört haftada işe başvurmamış ama çalışmaya hazırım diyen işsizler de vardır. Bu sebeple 2020-Temmuz ayından itibaren SPM Bültenlerinde “geniş tanımlı işsizlik oranlarını” her ay hesaplayarak duyurmaya başlamıştık. Ancak bu aydan itibaren geniş tanımlı işsizlik oranı aylık yerine, 3 ayda bir yayınlanmaya başlanacaktır.
[ Notu İndir]