Kayıtdışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular
Cem Başlevent
5 Şubat 2015
TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (SPM) bünyesinde kurulan ‘Sosyal Politikalar Platformu’, Türkiye’deki sosyal politika konularında çalışan uzmanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi artırmayı amaçlamaktadır. Platformun son araştırması Bilgi Üniversitesi İşletme Fakültesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem Başlevent’in “Kayıtdışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular” oldu.
Eşinden dolayı sağlık hizmetlerinden yararlanabilen Kadın, kayıtdışı çalışmaya razı oluyor
Türkiye’de kayıt dışı çalışmayı özendiren şartların neler olduğu konusundaki tespitlere bir yenisi daha eklendi. Yeni yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre; evlenen kadın, kayıt dışı çalışmaya kolay razı oluyor. Bunun geri planındaki en önemli sebep ise “dolaylı kayıtlılık”. Yani evlendiğinde eşinden dolayı kamu sağlık hizmetlerinden yararlanabilen kadın, kayıt dışı çalışmaya daha kolay gönüllü oluyor. Kadınlar bekar iken kayıt dışılık oranı, erkeklerle neredeyse aynı düzeyde. Ancak evli kadınlarda kayıt dışı çalışma oranı, ciddi miktarda yükseliyor.
Türkiye’de sosyal politika konularında çalışan akademisyen ve uzmanlar arasındaki işbirliği ve iletişimi artırmak amacıyla kurulan ve sekreteryasını TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin (SPM) yürüttüğü ‘Sosyal Politikalar Platformu’ üyelerince hazırlanan çalışmalardan sonuncusu İstanbul Bilgi Üniversitesinden Prof. Dr. Cem Başlevent’ten geldi. Başlevent’in “Kayıt Dışı İstihdama Dair Yanıtlanmayı Bekleyen Bazı Sorular” başlıklı çalışmasında; kadın istihdamının yaklaşık üçte birine karşılık gelen tarım sektöründe kadınlar arasında kayıt dışılık oranının yüzde 95 olması ve tarım-dışı istihdamda kadın ve erkek çalışanlar arasındaki kayıt dışılık oranlarının birbirinden çok da farklı olmaması (Ekim 2014’te sırasıyla, yüzde 25,7 ve 21,4) sebebiyle cinsiyetler arası farkın kayıt dışılığı nasıl etkilediğini araştırmaya başladıklarını bildirdi.
Evli erkekle bekar kadının kayıt dışı çalışma oranı neredeyse aynı
Çalışmaya göre medeni duruma dikkate alındığında, tarım dışı istihdamda en düşük ve birbirine yakın kayıt dışılık oranı evli erkekler ve hiç evlenmemiş kadınlar arasında görülüyor. Evli erkeklerde kayıt dışı çalışma oranı yüzde 21 iken, bekar kadınlarda bu oran yüzde 19,9 olarak tespit edildi. Ancak buna karşılık; evli kadınlarda kayıt dışı çalışma oranının yüzde 29,7’ye yükseldiği görüldü. Başlevent çalışmasında bu durumu “Kayıt dışılık üzerine yazanların bu duruma getirdiği bir açıklama, bazı kadın çalışanların sigortalının eşi ya da çocuğu olarak kamu sağlık hizmetlerinden yararlanabiliyor olmasının kayıt dışı çalışmayla ilgili tercihlerini etkiliyor (yani çekincelerini azaltıyor) olmasıdır. Evli kadınların bu olgunun en sık rastlandığı grup olması mantıklı bir varsayımdır. Bizim elde ettiğimiz bulgular da bu tezi destekleyici niteliktedir. Firma ve çalışan özelliklerini kontrol ederek medeni durum etkisine baktığımızda, evli kadınların kayıt dışı çalışma olasılığının, ortalamadan daha yüksek olduğunu buna karşılık henüz evlenmemiş genç kadınların kayıt dışılık oranlarının erkeklerle hemen hemen aynı düzeyde olduğunu bulduk”şeklinde özetliyor.
Evli kadının sağlık sigorta primi düşürülerek, kayıt dışılığın cazibesi azaltılabilir
Kadının evlendiğinde eşinden dolayı kamu sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesinin kayıt dışı çalışmaya daha kolay razı hale geldiğini gösteren “dolaylı kayıtlılık” tezinin geçerliliğinin anket yapılarak daha doğrudan araştırılması gerektiği ifade edilen çalışmada; “Eşinizden ya da babanızdan doğru sigortalı mısınız?” ve “Bu durum sizin kayıt dışı çalışmayı kabul etme kararınızı etkiledi mi?” gibi soruların sorularak bu olgunun ne kadar yaygın olduğunun ve kayıt dışı çalışmadaki cinsiyet farklılıklarının daha iyi anlaşılmasının sağlanabileceği anlatıldı.
Sosyal güvenlik primlerinin çok yüksek olması, kayıtlı çalışanların çeşitli sosyal yardım programlarından yararlanamıyor olması ve kayıtlı çalışmanın bazı durumlarda emekli maaşını azaltıyor olmasının da kayıt dışı çalışmayı teşvik eden faktörler arasında sayıldığına vurgu yapılan çalışmada, “ Yukarıdakilere benzer anket sorularıyla bu iddiaların ne derece geçerli olduğu da incelenebilir. Elde edilecek yeni veriler, hem kayıt dışı istihdamın mikro analizlerine katkı sağlayacak, hem de kamu otoritelerine sosyal güvenlik uygulamalarını yeniden değerlendirme fırsatı verecektir. Örneğin, dolaylı kayıtlılığın kayıt dışı istihdamı arttırıcı etkisinin kayda değer boyutta olduğunun tespit edilmesi durumunda, eşinin ya da babasının Genel Sağlık Sigortasından da yararlanma olanağı olan kadın çalışanların maaşlarından yapılan sağlık sigortası primi kesintilerinde indirime gidilmesi düşünülebilir. Bu yolla, maaşları üzerindeki vergi-prim yükü kısmen de olsa azalacak kadın çalışanlar için kayıt dışı istihdamın cazibesi de azaltılmış olacaktır” denildi.
[İndir]
İlgili Haberler
